Wist je datjes
1
WISTEN JULLIE DAT (Nr 1) Sinterklaas en Zwarte Piet er rond 1900-1910 ook wel eens zo uitzagen? Dit is een foto uit een dorp in Brabant. Zwarte Piet werd hier ook wel Sjaak Sjoer genoemd.
proxy.handle.net/10648/6bbfd18a-1ad9-102f-a76c-003048944028
proxy.handle.net/10648/6bbfd18a-1ad9-102f-a76c-003048944028
2
WISTEN JULLIE DAT (nr. 2) Zwarte Pieten vroeger in Nederland ook wel met een KETTING rondliepen? Dat is een voortzetting van een heel oud gebruik waarbij begeleiders van Sint Nicolaas angstaanjagend rammelen met de ketting. (Wild Geraas!) Ook in oude boekjes kwam de ketting nog wel eens voor. De ketting is GEEN slavenketting! Dat zien we ook in de de volgende WISTEN JULLIE DAT.
http://kieknoe.pzc.wegenerwordpress.nl/.../sinterklaas.../ De meest linker Piet heeft een ketting links van het been.
http://www.noviomagus.nl/.../091/cwdata/909-Sinterklaas.html De linker Zwarte Piet heeft een ketting om de nek, vastgehouden door de twee vrouwen achter hem.
http://kieknoe.pzc.wegenerwordpress.nl/.../sinterklaas.../ De meest linker Piet heeft een ketting links van het been.
http://www.noviomagus.nl/.../091/cwdata/909-Sinterklaas.html De linker Zwarte Piet heeft een ketting om de nek, vastgehouden door de twee vrouwen achter hem.
3
WISTEN JULLIE DAT (nr. 3) de KETTING dus al heel lang een kenmerk is van de begeleider van Sinterklaas. Als sinds de vroege middeleeuwen (VOOR de tijd van de slavernij) is er sprake van een geketende (zwarte) duivel aan de zijde van Sint Nicolaas. We zien dit terug in dit (gedeelte van een) gedicht van de Enkhuizense dichter Harme Bevoort (1801-1874). Hij beschrijft hierin een voorganger van onze huidige Zwarte Piet. (Het gedicht dateert van VOOR 1850 toen hij al zijn gedichten tot dan toe in een schriftje genoteerd heeft.)
Gerust kunt ge u nu buiten wagen
Geen ZWARTE KOP
Met HUIDEN om het lijf geslagen
En HOORNEN op.
Geen KETENS ramm'len langs de keijen
Als van een beer,
Gij hoort geen deur, geen schot rammeijen
Geen angstkreet meer.
https://fijmak.home.xs4all.nl/hbgednicolaas.html
Voor mensen die weten hoe de begeleider van Sint Nicolaas er elders in Europa uit ziet, zal deze beschrijving veel herkenning opleveren. Zo zag hij er ook in Nederland uit dus! (Helaas kennen we daar nog geen plaatjes van.) Let vooral op de hoorns, de huiden en het donkere gezicht. Ook de ketting, de roe en de mand (de zak!) vallen op als overeenkomst!
Gerust kunt ge u nu buiten wagen
Geen ZWARTE KOP
Met HUIDEN om het lijf geslagen
En HOORNEN op.
Geen KETENS ramm'len langs de keijen
Als van een beer,
Gij hoort geen deur, geen schot rammeijen
Geen angstkreet meer.
https://fijmak.home.xs4all.nl/hbgednicolaas.html
Voor mensen die weten hoe de begeleider van Sint Nicolaas er elders in Europa uit ziet, zal deze beschrijving veel herkenning opleveren. Zo zag hij er ook in Nederland uit dus! (Helaas kennen we daar nog geen plaatjes van.) Let vooral op de hoorns, de huiden en het donkere gezicht. Ook de ketting, de roe en de mand (de zak!) vallen op als overeenkomst!
4
WISTEN JULLIE DAT (nr. 4) een begeleider van Sint Nicolaas zoals Zwarte Piet altijd herkend kan worden aan een of meer van zijn vier kenmerken:
1. zijn maskerade (met het (roet)zwarte gezicht als de goedkoopste vorm).
2. Zijn ketting (Let op de bel daar kun je ook wild mee razen )
3. Zijn zak of mand soms gevuld met kooltjes. In Nederland zitten de pepernoten en cadeautjes in de zak.
4. Zijn roe.
verder spelen ook vaak 5. huiden en/of 6. hoornen een rol.
Ten eerste zijn maskerade:
In Europa waar vooral mensen met een lichte huidskleur woonden was het zwartmaken van het gezicht met roet heel handig om jezelf te camoufleren. Zo viel je niet op in het bos, vooral 's nachts niet. Het wordt nog steeds gebruikt in het leger. Deze vorm van camouflage hadden de mensen direct bij de hand: ze hoefden alleen hun hand door de houtskool van een gedoofd vuur te halen en ze hadden het perfecte middel om hun gezicht zwart te maken. Het werkte uitstekend. Dit zwartmaken heeft zijn plaats gekregen in de TRADITIES van de verschillende stammen. Uiteindelijk is het Dit is het zwart dat we nog altijd kunnen herkennen in Zwarte Piet. Het donker en licht dat weergegeven wordt in Sint Nicolaas en Zwarte Piet heeft te maken met de midwinterzonnewende. Het Sinterklaasfeest is van oorsprong een midwinterfeest. Het schoorsteenverhaal als verklaring voor het zwarte uiterlijk dat in heel Europa voorkomt bij de gavenbrengers van de Midwinterfeesten heeft betrekking op het geloof dat via de schoorsteen contact met de goden- of onderwereld bestond.
Ten tweede zijn ketting:
Met de toevoeging van Sint Nicolaas wilde de kerk het heidendom en zijn tradities uitwissen. Dat was makkelijker gezegd dan gedaan omdat OUDE TRADITIES ERG TAAI bleken en mensen ze niet vrijwillig op wilden geven. Om nu te laten zien dat het christendom dominant was en de heidense figuur (die volgens de kerk de duivel voor moest stellen, maar dit overigens niet was!) moest deze zijn onderdanigheid aan de heilige tonen door een ketting te dragen. Het is interessant om te zien dat de donkere helper altijd POPULAIR bleef bij de arme en onderdrukte mensen. Zij zagen in hem degene die achter de rug van de christelijke heilige rare gezichten trok en zo kerk en overheid op de hak nam. Ook herkenden zij in hem nog steeds hun heidense held die vrij en vrolijk was.(Renterghem)
Ten derde zijn zak of mand:
Soms met kolen gevuld (om zich zwart te kunnen maken, of in de schoen te stoppen) maar ook wel gebruikt om kinderen in mee te nemen of jonge stoute tienermeisjes, of zondaren die naar de hel gingen. Later werd dat hel veranderd in een plaats waar ze heropgevoed zouden worden. In Nederland zitten de pepernoten en cadeautjes in de zak.
Ten vierde zijn roe:
Een symbool van VRUCHTBAARHEID uit heidense tijden. Dit is nog steeds zichtbaar als vruchtbare jonge vrouwen met de roe worden geslagen zoals dat in andere regio's gebeurt en ook op de waddeneilanden nog een rol speelt. In Nederland wordt de roe officieel niet meer gebruikt, maar in traditionele Sinterklaasliedjes wordt hij nog steeds genoemd. Ook inpakpapier is er vaak mee versierd net als met andere symbolen uit de Sinterklaastraditie. En ook nu de roe geen grote rol meer speelt, worden kinderen in de aanloop naar het feest vaak gewaarschuwd lief te zijn omdat ze anders geen cadeautjes krijgen. Op die manier is de roe er eigenlijk nog steeds. Sint en Piet zelf kan het niet meer schelen of de kinderen stout zijn of lief! Dat zeggen ze ook tegen de volwassenen als ze het horen! Misschien een idee om van de roe (omdat ie dus nog wel in beeld is) steeds uit te leggen wat de betekenis was.
NB: Andere kenmerken van de compaan van Sint zijn vaak huiden en hoorns. Deze Knecht Ruprecht uit Duitsland heeft geen KETTING, maar wel een BEL voor het WILD GERAAS! (andere Ruprechts dragen soms wel een ketting!)
1. zijn maskerade (met het (roet)zwarte gezicht als de goedkoopste vorm).
2. Zijn ketting (Let op de bel daar kun je ook wild mee razen )
3. Zijn zak of mand soms gevuld met kooltjes. In Nederland zitten de pepernoten en cadeautjes in de zak.
4. Zijn roe.
verder spelen ook vaak 5. huiden en/of 6. hoornen een rol.
Ten eerste zijn maskerade:
In Europa waar vooral mensen met een lichte huidskleur woonden was het zwartmaken van het gezicht met roet heel handig om jezelf te camoufleren. Zo viel je niet op in het bos, vooral 's nachts niet. Het wordt nog steeds gebruikt in het leger. Deze vorm van camouflage hadden de mensen direct bij de hand: ze hoefden alleen hun hand door de houtskool van een gedoofd vuur te halen en ze hadden het perfecte middel om hun gezicht zwart te maken. Het werkte uitstekend. Dit zwartmaken heeft zijn plaats gekregen in de TRADITIES van de verschillende stammen. Uiteindelijk is het Dit is het zwart dat we nog altijd kunnen herkennen in Zwarte Piet. Het donker en licht dat weergegeven wordt in Sint Nicolaas en Zwarte Piet heeft te maken met de midwinterzonnewende. Het Sinterklaasfeest is van oorsprong een midwinterfeest. Het schoorsteenverhaal als verklaring voor het zwarte uiterlijk dat in heel Europa voorkomt bij de gavenbrengers van de Midwinterfeesten heeft betrekking op het geloof dat via de schoorsteen contact met de goden- of onderwereld bestond.
Ten tweede zijn ketting:
Met de toevoeging van Sint Nicolaas wilde de kerk het heidendom en zijn tradities uitwissen. Dat was makkelijker gezegd dan gedaan omdat OUDE TRADITIES ERG TAAI bleken en mensen ze niet vrijwillig op wilden geven. Om nu te laten zien dat het christendom dominant was en de heidense figuur (die volgens de kerk de duivel voor moest stellen, maar dit overigens niet was!) moest deze zijn onderdanigheid aan de heilige tonen door een ketting te dragen. Het is interessant om te zien dat de donkere helper altijd POPULAIR bleef bij de arme en onderdrukte mensen. Zij zagen in hem degene die achter de rug van de christelijke heilige rare gezichten trok en zo kerk en overheid op de hak nam. Ook herkenden zij in hem nog steeds hun heidense held die vrij en vrolijk was.(Renterghem)
Ten derde zijn zak of mand:
Soms met kolen gevuld (om zich zwart te kunnen maken, of in de schoen te stoppen) maar ook wel gebruikt om kinderen in mee te nemen of jonge stoute tienermeisjes, of zondaren die naar de hel gingen. Later werd dat hel veranderd in een plaats waar ze heropgevoed zouden worden. In Nederland zitten de pepernoten en cadeautjes in de zak.
Ten vierde zijn roe:
Een symbool van VRUCHTBAARHEID uit heidense tijden. Dit is nog steeds zichtbaar als vruchtbare jonge vrouwen met de roe worden geslagen zoals dat in andere regio's gebeurt en ook op de waddeneilanden nog een rol speelt. In Nederland wordt de roe officieel niet meer gebruikt, maar in traditionele Sinterklaasliedjes wordt hij nog steeds genoemd. Ook inpakpapier is er vaak mee versierd net als met andere symbolen uit de Sinterklaastraditie. En ook nu de roe geen grote rol meer speelt, worden kinderen in de aanloop naar het feest vaak gewaarschuwd lief te zijn omdat ze anders geen cadeautjes krijgen. Op die manier is de roe er eigenlijk nog steeds. Sint en Piet zelf kan het niet meer schelen of de kinderen stout zijn of lief! Dat zeggen ze ook tegen de volwassenen als ze het horen! Misschien een idee om van de roe (omdat ie dus nog wel in beeld is) steeds uit te leggen wat de betekenis was.
NB: Andere kenmerken van de compaan van Sint zijn vaak huiden en hoorns. Deze Knecht Ruprecht uit Duitsland heeft geen KETTING, maar wel een BEL voor het WILD GERAAS! (andere Ruprechts dragen soms wel een ketting!)
5
WISTEN JULLIE DAT (nr. 5) Het Sinterklaasfeest een MIDWINTERFEEST is.Voor mensen was het vroeger voor het heel belangrijk om deze momenten in de natuur te vieren en dat deden ze dan ook. Het zwart en wit in het Sinterklaasfeest heeft hier mee te maken. Het beeldt vanuit de heidense tijd onvruchtbaarheid en vruchtbaarheid uit, donker (nacht) en licht (dag), winter en zomer en vanuit de christelijke traditie is daar nog het kwade en goede bijgekomen en de opvoedkundige functie waarbij kinderen een moraal aangeleerd krijgen.
Sint en Zwarte Piet zijn samen een reële weergave van de werkelijkheid zoals wij die allen kennen met het goede en het kwade, het licht en het donker. Het goede moet overwinnen en wordt daarom ook met respect behandeld. Dat is iets anders dan met onderdanigheid. Verder is stout zijn en tegen de regels ingaan soms ook nodig. Ook dit zien we terug in Zwarte Piet wanneer hij achter de rug van Sint om gekke dingen loopt te doen! Sint zonder Zwarte Piet is onvoorstelbaar. Zwarte Piet deleten of misvormen is vanuit deze wetenschap een zodanige verminking van het Sinterklaasverhaal (maar ook van het echte leven) dat dat geen optie is.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Meer lezen:
In feite representeert Zwarte Piet veel verschillende dingen. Waar hij in ieder geval niet voor staat is voor een mens of een groep mensen. Zelfs niet terwijl hij door een mens wordt uitgebeeld. (Natuurlijk is het tijdens de intocht of een bezoek van Sint en Piet fijn dat zowel volwassenen als kinderen hem als een vriendelijke persoon kunnen zien.)
Als iedereen weer weet dat Zwarte Piet geen mens uitbeeldt dan maken we dergelijke associaties ook niet meer direct, ook niet wanneer Schenkman met zijn versie van de begeleider op de proppen komt, die in dit opzicht voor een enorme verwarring en commotie zorgt. Daarop zal in een later WISTEN JULLIE DAT worden ingegaan. Dan weten we allen waar Zwarte Piet met zijn specifieke kenmerken (zwart gezicht, ketting, zak en roe en soms huiden en hoorns) oorspronkelijk voor staat. Dan zien we deze ook terug in de huidige Zwarte Piet. Deze kenmerken hebben met racisme niets van doen. En dan begrijpen we ook dat Sint en Piet juist samen horen (ze zijn twee kanten van hetzelfde!) en zo’n belangrijke boodschap uitdragen want wie heeft witte haren en een witte baard en een witte albe (de witte jurk onder de rode mantel)? Juist: Sint: om het licht, de vruchtbaarheid, de zomer het goede en al dat soort mooie zaken aan te mogen duiden. Ook Sint is uiteindelijk niet meer (alleen maar) de mens uit Myra maar is tot symbool geworden voor deze dingen en moet net als Zwarte Piet ook als zodanig worden beschouwd.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Albe_(onderkleed)
Vanuit deze optiek moet Zwarte Piet zo zwart zijn als je hem met de zwarte roet/as uit een vuur kunt maken. Zo ging het in de oertijd (de basis van deze maskerade), heeft het door de eeuwen als maskerade dienst gedaan en zo mag het vanwege deze historie en symboliek ook nu nog gaan. Het is belangrijk dat mensen deze symboliek kennen en zich dit realiseren. Zwart en wit betekent niet automatisch een verhouding slaaf en meester.Ook niet wanneer Schenkman met zijn versie van de begeleider voor verwarring zorgt. (Zie hier een plaatje uit de eerste druk van het boekje van Jan Schenkman: Sint Nicolaas en zijn knecht. (Bom, 1850) We zien hier een afrikaans of indiaas of anderzins orientaals uitziende man (hij wordt verschillend aangeduid) in de rol van de begeleider van Sint. Hij blijft echter de mythische figuur en US geen mens. Hij heeft geen karikaturale kenmerken. Hij staat hoger afgebeeld dan de Sint en rijdt ook op een paard! (Het is hier belangrijk ook op te merken dat de knecht juist GEEN ketting heeft!) Verder betekent knecht werknemer en is het verhaal heel positief.Het is misschien begrijpelijk dat mensen dit anders interpreteren, maar er is zeker veel meer over te zeggen, zoals hier wordt weergegeven. Deze informatie kan daarbij helpen en zaken in een ander perspectief te plaatsen. Voor de originele bevolking bepalen de roots van de figuur in de Nederlandse en Europese folklore Zwarte Piet en dat is goed te begrijpen.
Zowel Sint Nicolaas als Zwarte Piet kunnen gespeeld worden door wie dat wil, ongeacht huidskleur als zij de rol willen spelen. De Sint hoeft geen witte huidskleur te hebben, de oudste afbeeldingen tonen een man met een getinte huid!(Zie de reconstructie van het gezicht op basis van de schedel te Bari Italië.) Hij heeft andere kenmerken om het licht uit te beelden zoals zijn haar, baard en albe en ook bij Zwarte Piet maakt de huidskleur niet uit omdat je die bedekt met roet om het donker (en de andere betekenissen ervan) te symboliseren. Als we er over denken Zwarte Piet aan te passen, is het goed hierbij te proberen een krachtige verbinding met zijn geschiedenis en de symboliek in stand te houden.
zwartepietgeschiedenis.weebly.com/de-symboliek-van-het-sinterklaasfeest.html
Sint en Zwarte Piet zijn samen een reële weergave van de werkelijkheid zoals wij die allen kennen met het goede en het kwade, het licht en het donker. Het goede moet overwinnen en wordt daarom ook met respect behandeld. Dat is iets anders dan met onderdanigheid. Verder is stout zijn en tegen de regels ingaan soms ook nodig. Ook dit zien we terug in Zwarte Piet wanneer hij achter de rug van Sint om gekke dingen loopt te doen! Sint zonder Zwarte Piet is onvoorstelbaar. Zwarte Piet deleten of misvormen is vanuit deze wetenschap een zodanige verminking van het Sinterklaasverhaal (maar ook van het echte leven) dat dat geen optie is.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Meer lezen:
In feite representeert Zwarte Piet veel verschillende dingen. Waar hij in ieder geval niet voor staat is voor een mens of een groep mensen. Zelfs niet terwijl hij door een mens wordt uitgebeeld. (Natuurlijk is het tijdens de intocht of een bezoek van Sint en Piet fijn dat zowel volwassenen als kinderen hem als een vriendelijke persoon kunnen zien.)
Als iedereen weer weet dat Zwarte Piet geen mens uitbeeldt dan maken we dergelijke associaties ook niet meer direct, ook niet wanneer Schenkman met zijn versie van de begeleider op de proppen komt, die in dit opzicht voor een enorme verwarring en commotie zorgt. Daarop zal in een later WISTEN JULLIE DAT worden ingegaan. Dan weten we allen waar Zwarte Piet met zijn specifieke kenmerken (zwart gezicht, ketting, zak en roe en soms huiden en hoorns) oorspronkelijk voor staat. Dan zien we deze ook terug in de huidige Zwarte Piet. Deze kenmerken hebben met racisme niets van doen. En dan begrijpen we ook dat Sint en Piet juist samen horen (ze zijn twee kanten van hetzelfde!) en zo’n belangrijke boodschap uitdragen want wie heeft witte haren en een witte baard en een witte albe (de witte jurk onder de rode mantel)? Juist: Sint: om het licht, de vruchtbaarheid, de zomer het goede en al dat soort mooie zaken aan te mogen duiden. Ook Sint is uiteindelijk niet meer (alleen maar) de mens uit Myra maar is tot symbool geworden voor deze dingen en moet net als Zwarte Piet ook als zodanig worden beschouwd.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Albe_(onderkleed)
Vanuit deze optiek moet Zwarte Piet zo zwart zijn als je hem met de zwarte roet/as uit een vuur kunt maken. Zo ging het in de oertijd (de basis van deze maskerade), heeft het door de eeuwen als maskerade dienst gedaan en zo mag het vanwege deze historie en symboliek ook nu nog gaan. Het is belangrijk dat mensen deze symboliek kennen en zich dit realiseren. Zwart en wit betekent niet automatisch een verhouding slaaf en meester.Ook niet wanneer Schenkman met zijn versie van de begeleider voor verwarring zorgt. (Zie hier een plaatje uit de eerste druk van het boekje van Jan Schenkman: Sint Nicolaas en zijn knecht. (Bom, 1850) We zien hier een afrikaans of indiaas of anderzins orientaals uitziende man (hij wordt verschillend aangeduid) in de rol van de begeleider van Sint. Hij blijft echter de mythische figuur en US geen mens. Hij heeft geen karikaturale kenmerken. Hij staat hoger afgebeeld dan de Sint en rijdt ook op een paard! (Het is hier belangrijk ook op te merken dat de knecht juist GEEN ketting heeft!) Verder betekent knecht werknemer en is het verhaal heel positief.Het is misschien begrijpelijk dat mensen dit anders interpreteren, maar er is zeker veel meer over te zeggen, zoals hier wordt weergegeven. Deze informatie kan daarbij helpen en zaken in een ander perspectief te plaatsen. Voor de originele bevolking bepalen de roots van de figuur in de Nederlandse en Europese folklore Zwarte Piet en dat is goed te begrijpen.
Zowel Sint Nicolaas als Zwarte Piet kunnen gespeeld worden door wie dat wil, ongeacht huidskleur als zij de rol willen spelen. De Sint hoeft geen witte huidskleur te hebben, de oudste afbeeldingen tonen een man met een getinte huid!(Zie de reconstructie van het gezicht op basis van de schedel te Bari Italië.) Hij heeft andere kenmerken om het licht uit te beelden zoals zijn haar, baard en albe en ook bij Zwarte Piet maakt de huidskleur niet uit omdat je die bedekt met roet om het donker (en de andere betekenissen ervan) te symboliseren. Als we er over denken Zwarte Piet aan te passen, is het goed hierbij te proberen een krachtige verbinding met zijn geschiedenis en de symboliek in stand te houden.
zwartepietgeschiedenis.weebly.com/de-symboliek-van-het-sinterklaasfeest.html
6
WISTEN JULLIE DAT (nr. 6) de VERKLEEDPARTIJ bij de Sinterklaasviering die onder (jong) volwassenen plaatsvindt en MASKERADE genoemd wordt, al EEUWEN OUD is. Het heeft zeker niet zijn start gehad in 1850. Groepen mensen gingen dan verkleed de straat op. De uitdossingen konden variëren, maar herkenningspunten zijn hier ook steeds:
1. de maskerade, vaak een zwart gezicht,
2. de ketting,
3. de zak of mand en
4. de roe.
Ook hier is soms sprake van huiden en hoorns.
Het Sinterklaasfeest is ook een OMKEERFEEST. Daarmee wordt bedoeld dat de rollen even worden omgedraaid. Op die dagen mag, wat normaal niet mag en het is een manier om even stoom af te blazen.
Groepen, waarbij vooral de jongeren opvallen, verkleedden zich en gingen al herrie makend en mensen bang makend over straat. Hoewel die angstaanjagendheid nu verdwenen is, is de animo voor het verkleedfeest onder volwassenen nog steeds onverminderd groot. Er zijn enorm veel mensen die zich jaarlijks verkleden als Sint en Piet.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer lezen:
Vaak wordt gezegd dat het een kinderfeest is en dat is ook zo. Toch moet men beseffen dat het niet alleen maar voor de kinderen is. Ook het omkeerfeest, even uit je normale rol stappen, speelt hier nog steeds een grote rol. Een rol die misschien wel belangrijker is dan we ons ooit hebben gerealiseerd! Een rol die ook verklaart waarom het ook volwassenen PERSOONLIJK RAAKT dat iets dat niet als racistisch ervaren wordt als racistisch wordt bestempeld en afgeserveerd. De reden dus ook voor de emoties en gevoelens, die vaak niet begrepen worden, maar waarvoor dit waarschijnlijk de verklaring vormt. Ook na Schenkman is dit gewoon bewaard gebleven in de figuur en in de beleving van mensen. Dit vormt de oorsprong en is hetgeen uitgebeeld wordt. Voor een goede uitwisseling tussen pro en anti is het belangrijk dat ook dit aspect feitelijk onderkend, erkend en begrepen wordt.
Een vermomming waarbij het gezicht zwart gemaakt wordt, heeft voor sommigen al heel gauw de associatie met blackface. Het is echter belangrijk hier naar de oorsprong te kijken en er niet klakkeloos een veroordeling over uit te spreken. Vaak wordt gesteld dat het sinds het boekje van Schenkman mis zou zijn. Hiermee dicht men het een grotere invloed toe dan het heeft gehad. De figuur bestond namelijk al en meestal volkomen zuiver opgevoerd. Dat zagen we ook in de WJD nr.1 Iedereen zal zich van deze feitelijkheid bewust moeten zijn bij het aan de orde stellen van eventuele problemen. Problemen die ervaren worden mogen zeker aan de orde worden gesteld. Er moet echter oog zijn voor de Europese en Nederlandse geschiedenis van het gebruik en de onschuld ervan. Pas dan kun je spreken over zaken die erin opvallen en door mensen als aanstootgevend worden ervaren en zoeken naar een goede oplossing daarvoor.
1. de maskerade, vaak een zwart gezicht,
2. de ketting,
3. de zak of mand en
4. de roe.
Ook hier is soms sprake van huiden en hoorns.
Het Sinterklaasfeest is ook een OMKEERFEEST. Daarmee wordt bedoeld dat de rollen even worden omgedraaid. Op die dagen mag, wat normaal niet mag en het is een manier om even stoom af te blazen.
Groepen, waarbij vooral de jongeren opvallen, verkleedden zich en gingen al herrie makend en mensen bang makend over straat. Hoewel die angstaanjagendheid nu verdwenen is, is de animo voor het verkleedfeest onder volwassenen nog steeds onverminderd groot. Er zijn enorm veel mensen die zich jaarlijks verkleden als Sint en Piet.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer lezen:
Vaak wordt gezegd dat het een kinderfeest is en dat is ook zo. Toch moet men beseffen dat het niet alleen maar voor de kinderen is. Ook het omkeerfeest, even uit je normale rol stappen, speelt hier nog steeds een grote rol. Een rol die misschien wel belangrijker is dan we ons ooit hebben gerealiseerd! Een rol die ook verklaart waarom het ook volwassenen PERSOONLIJK RAAKT dat iets dat niet als racistisch ervaren wordt als racistisch wordt bestempeld en afgeserveerd. De reden dus ook voor de emoties en gevoelens, die vaak niet begrepen worden, maar waarvoor dit waarschijnlijk de verklaring vormt. Ook na Schenkman is dit gewoon bewaard gebleven in de figuur en in de beleving van mensen. Dit vormt de oorsprong en is hetgeen uitgebeeld wordt. Voor een goede uitwisseling tussen pro en anti is het belangrijk dat ook dit aspect feitelijk onderkend, erkend en begrepen wordt.
Een vermomming waarbij het gezicht zwart gemaakt wordt, heeft voor sommigen al heel gauw de associatie met blackface. Het is echter belangrijk hier naar de oorsprong te kijken en er niet klakkeloos een veroordeling over uit te spreken. Vaak wordt gesteld dat het sinds het boekje van Schenkman mis zou zijn. Hiermee dicht men het een grotere invloed toe dan het heeft gehad. De figuur bestond namelijk al en meestal volkomen zuiver opgevoerd. Dat zagen we ook in de WJD nr.1 Iedereen zal zich van deze feitelijkheid bewust moeten zijn bij het aan de orde stellen van eventuele problemen. Problemen die ervaren worden mogen zeker aan de orde worden gesteld. Er moet echter oog zijn voor de Europese en Nederlandse geschiedenis van het gebruik en de onschuld ervan. Pas dan kun je spreken over zaken die erin opvallen en door mensen als aanstootgevend worden ervaren en zoeken naar een goede oplossing daarvoor.
7
WISTEN JULLIE DAT (Nr.7) er al in 1993 door Louis Janssen gesteld wordt in zijn boek Nicolaas, de duivel en de doden, dat het argument dat Sinterklaas op de oudste prenten zonder knecht wordt afgebeeld kan worden weerlegd door de aanwijzingen die er zijn dat Sint Nicolaas als vanouds een gevolg had. Al in de legenden en in de Nicolaascultus is de duivel duidelijk aanwezig. Die duivel werd lijfelijk opgevoerd en zijn gezicht was zwart door een masker of zwart door roet. Ook droeg hij de onlosmakelijke ketting en vaak ook roe en zak.
-------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer lezen:
Vermenging met oude voorchristelijke volksgebruiken en nieuwe varianten worden hierbij al vroeg in de middeleeuwen gedocumenteerd. (vanaf ongeveer 1200) In de landen van de Hervorming (hieronder valt ook wat nu Nederland is) ging het spel vaak verder zonder zichtbare Bisschop. In het verhaal van het onzichtbare nachtelijk bezoek, bleven ze wel samen! een rol spelen. Ze rammelden met hun ketting, strooiden soms met pepernoten en waren op zoek naar stoute kinderen. De jongelui die zich aldus vermomden werden dikwijls in huis gehaald om kinderen bang te maken. In Nederland zien we deze in de Zwarte Klazen van Amsterdam en in de Zwarte Sinterklaas van de Veluwe... Die bij nadere beschouwing inderdaad alle kenmerken heeft van de begeleider van Sint Nicolaas.
1. als maskerade een zwart gezicht
2. een ketting aan het been
3. een zak of mand, hier een beetje klein uitgevallen.
4. een (verlengde) roe
De naam (Sinter)Klaas verraadt de relatie met de heilige echter nog steeds. Ook Mattheus van Heijningen Bosch verhaalt in 1797 over een dergelijke figuur die hij in 1780 op 7-jarige leeftijd bij zijn oma te zien kreeg op Sint-Nicolaasavond en Harme Bevoort beschrijft hem in een gedicht dat in 1850 in een schriftje genoteerd werd, maar waarschijnlijk iets ouder is. (Bij deze twee is er wel sprake van de huiden en de hoorns, naast de maskerade die uit een masker respectievelijk een zwartgemaakte kop bestond.)
Dit plaatje van de Zwarte Sinterklaas van de Veluwe maakt duidelijk dat mensen met zeer eenvoudige middelen toch de essentiële zaken wisten te behouden. Het zijn deze elementen die nog steeds in de huidige Zwarte Piet te vinden zijn. Let hierbij ook op de oude jas en de hoed.die weer andere elementen van het wezen van deze figuur symboliseren
-------------------------------------------------------------------------------------------------
Meer lezen:
Vermenging met oude voorchristelijke volksgebruiken en nieuwe varianten worden hierbij al vroeg in de middeleeuwen gedocumenteerd. (vanaf ongeveer 1200) In de landen van de Hervorming (hieronder valt ook wat nu Nederland is) ging het spel vaak verder zonder zichtbare Bisschop. In het verhaal van het onzichtbare nachtelijk bezoek, bleven ze wel samen! een rol spelen. Ze rammelden met hun ketting, strooiden soms met pepernoten en waren op zoek naar stoute kinderen. De jongelui die zich aldus vermomden werden dikwijls in huis gehaald om kinderen bang te maken. In Nederland zien we deze in de Zwarte Klazen van Amsterdam en in de Zwarte Sinterklaas van de Veluwe... Die bij nadere beschouwing inderdaad alle kenmerken heeft van de begeleider van Sint Nicolaas.
1. als maskerade een zwart gezicht
2. een ketting aan het been
3. een zak of mand, hier een beetje klein uitgevallen.
4. een (verlengde) roe
De naam (Sinter)Klaas verraadt de relatie met de heilige echter nog steeds. Ook Mattheus van Heijningen Bosch verhaalt in 1797 over een dergelijke figuur die hij in 1780 op 7-jarige leeftijd bij zijn oma te zien kreeg op Sint-Nicolaasavond en Harme Bevoort beschrijft hem in een gedicht dat in 1850 in een schriftje genoteerd werd, maar waarschijnlijk iets ouder is. (Bij deze twee is er wel sprake van de huiden en de hoorns, naast de maskerade die uit een masker respectievelijk een zwartgemaakte kop bestond.)
Dit plaatje van de Zwarte Sinterklaas van de Veluwe maakt duidelijk dat mensen met zeer eenvoudige middelen toch de essentiële zaken wisten te behouden. Het zijn deze elementen die nog steeds in de huidige Zwarte Piet te vinden zijn. Let hierbij ook op de oude jas en de hoed.die weer andere elementen van het wezen van deze figuur symboliseren
8
WISTEN JULLIE DAT (nr.8) de zwarte knecht al heel wat jaren voor 1850 met Sint mee kwam? De Limburgse pastoor H. Welters schrijft in 1877 over het feest in zijn kindertijd. In elk goed geordend gezin zal Sinterklaas op bezoek komen of een spoor nalaten. In de schoorsteen wordt een ladder getekend waar hij langs af kan dalen. Onderaan staat haver voor het paard. "Als het liedje gezongen is, nadert de heilige man in plechtgewaad met zijn trouwe knecht...gelukkig is de stoute knaap zo hem de zwarte knecht niet terdege afranselt of in de wijden zak stopt." Louis Janssen die dit beschrijft in zijn boek Nicolaas de duivel en de doden (1993) geeft aan dat dit moderne feest dus kennelijk al in de jaren veertig van de negentiende eeuw zijn vorm had gekregen. Het zal ook al eerder zo gevierd zijn. Hij vermoedt een herkomst uit Oostenrijk. Uit Wenen kennen we een aquarel waarop het feest met de zwarte metgezel op Oostenrijkse wijze wordt uitgebeeld.
_________________________________________________________
Meer lezen:
Xaver von Paumgarten 1820
Het is heel interessant om deze aquarel te bekijken. Het hangt in het historische museum in Wenen. Het beeldt Krampus uit samen met Sint Nicolaas. Ook in Krampus zien we het zwarte gezicht/de zwarte kop. Zoals we hebben gezien gingen ook in Nederland Krampusachtige figuren (met huiden en hoorns, kettingen en soms ook met roe en zak) rond. Als je goed kijkt zie je de benen van de tienjarige zoon uit de mand van Krampus omhoog steken. Mee in de zak!
De combinatie van Kerst en cadeautjes met Sint Nicolaas zien we in deze Aquarel die in het historische museum van Wenen hangt. De duitse zakenman Carl Baumann kwam rond 1800 naar Wenen, trouwde daar een vrouw en woonde met haar en hun zes kinderen aan de Weihburggasse 10. In 1820 schilderde een vriend van de familie het feest: De boom staat in het midden van de tafel. De vader heeft zichzelf verkleed als Krampus en de tien jaar oude zoon zit in de mand. De moeder speelt Sint Nicolaas. Maria van vier en Alexander van zes kijken met verbazing naar de mooie boom. De grote zussen Rosalia, Ida en Wilhelmine staan welgemanierd aan de rechterkant.
_________________________________________________________
Meer lezen:
Xaver von Paumgarten 1820
Het is heel interessant om deze aquarel te bekijken. Het hangt in het historische museum in Wenen. Het beeldt Krampus uit samen met Sint Nicolaas. Ook in Krampus zien we het zwarte gezicht/de zwarte kop. Zoals we hebben gezien gingen ook in Nederland Krampusachtige figuren (met huiden en hoorns, kettingen en soms ook met roe en zak) rond. Als je goed kijkt zie je de benen van de tienjarige zoon uit de mand van Krampus omhoog steken. Mee in de zak!
De combinatie van Kerst en cadeautjes met Sint Nicolaas zien we in deze Aquarel die in het historische museum van Wenen hangt. De duitse zakenman Carl Baumann kwam rond 1800 naar Wenen, trouwde daar een vrouw en woonde met haar en hun zes kinderen aan de Weihburggasse 10. In 1820 schilderde een vriend van de familie het feest: De boom staat in het midden van de tafel. De vader heeft zichzelf verkleed als Krampus en de tien jaar oude zoon zit in de mand. De moeder speelt Sint Nicolaas. Maria van vier en Alexander van zes kijken met verbazing naar de mooie boom. De grote zussen Rosalia, Ida en Wilhelmine staan welgemanierd aan de rechterkant.
9
Paragraph. Klik hier om te bewWISTEN JULLIE DAT (nr. 9) het op 21 juni altijd Midzomer is en dat de Midzomerfeesten ook wel Sint Jansfeesten worden genoemd? Dit is een tegenhanger van het Sinterklaasfeest als Midwinterfeest. Dat het Sinterklaasfeest een Midwinterfeest is, weten we vaak niet eens. Zwarte Piet vertegenwoordigt de Winter en Sinterklaas meer de Zomer. Ook rond Midzomer worden nog de oude feesten gevierd al is dit beperkt tot het ontsteken van het Sint Jansvuur in enkele dorpen.
Met name op vrije scholen neemt het Sint Jansfeest een belangrijke plaats in bij het stilstaan bij de jaarcyclus. De kinderen dragen dan een krans van gras met daarin bloemen gestoken. Bij sommige scholen wordt ook een vuur ontstoken waar de kinderen uit de hoogste klassen overheen springen. In het kader van het begrijpen van de feesten zijn alle feesten uit de cyclus belangrijk!
________________________________________________________
Meer lezen:
http://www.beleven.org/feest/sint_jan
http://www.jefdejager.nl/smaarten.php
http://www.purmerendleeft.nl/sint-jansfeest-waterlandschool/
erken.
Met name op vrije scholen neemt het Sint Jansfeest een belangrijke plaats in bij het stilstaan bij de jaarcyclus. De kinderen dragen dan een krans van gras met daarin bloemen gestoken. Bij sommige scholen wordt ook een vuur ontstoken waar de kinderen uit de hoogste klassen overheen springen. In het kader van het begrijpen van de feesten zijn alle feesten uit de cyclus belangrijk!
________________________________________________________
Meer lezen:
http://www.beleven.org/feest/sint_jan
http://www.jefdejager.nl/smaarten.php
http://www.purmerendleeft.nl/sint-jansfeest-waterlandschool/
erken.
10
WISTEN JULLIE DAT (nr.10) de Sint al ver voor 1850 een begeleider had die hem vergezelde? Mattheus van Heyningen Bosch heeft in 1797 geschreven over een Sint Nicolaasavond in !! 1780 !!. Hij is dan zeven jaar als hij bij een bezoek aan zijn grootmoeder oog in oog komt te staan met een GEMASKERDE begeleider van Sint Nicolaas. (Het ZWARTE GEZICHT zoals we dat ook wel eens zien en zoals Zwarte Piet nu heeft, is niet meer dan een ANDERE VORM VAN MASKERADE.)
__________________________________________________________
Meer lezen:
“Eens bragt ik, met myne zuster, naar oudere gewoonte, op een Sint Niklaas avond een schotel by onze Grootmoeder. Wat gebeurt? Nauwelyks waren wy in den woonkelder, welke eenige trappen diep in den grond is, gezeeten, of daar wierd een geraas, als van iemand welke zeer zwaar stapt, boven in het voorhuis gehoord. – Dat geraas naderde meer en meer – Daar kwam iets klos, klos, klos met een verward gerinkel, als van yseren ketenen, en een angstig gebrom de trappen afstommelen. Nog heden ril ik er van. Eindelyk wy allen zagen verwonderd naar de deur en nu trad er iets in, dat meer de gedaante had van een monsterdier dan van een mensch. Het spook, beter weet ik het niet te noemen, had zoo veel wy zien konden eene koehuid omgeslagen, zoodat de hoornen vlak boven het gezicht kwamen, dat achter een yselyke scherbilskop of mombakkes verborgen was, en de staart kronkelde achter aan. ’t Geklos van de zwaare houten klompen, welke hetzelve om de voeten droeg, gevoegd by het gerinkel der ketenen, om het midden geslagen en op den grond sleepende, alles saam genomen gaf zulk een vreeslyk geraas en aanzien, als ik voor of na nimmer weer gezien heb. Hooren en zien verging ons allen. Het ondier ging langs den muur het vertrek rond, trad toen by de tafel in ’t licht, en vroeg met een holle stem: Zyn hier ook stoute kinderen? – Wy kleinen gaven een gil en vielen meer dood dan leevendig, mag ik wel zeggen, onze moeder en Grootmoeder op den schoot, die beiden, evenals wy, ook doodlyk ontsteld waren. Het monster vertrok gelyk het gekoomen was en dit had, om kort te gaan, ten gevolge, dat wy dien nacht geen ogenblik rust hadden. De eerstvolgenden waren niet veel beter en van toen af hebben wy, als kinderen, nimmer weer alleen durven slaapen. Veele jaren bleef ons, als wy aan dat geval dachten, een benaauwde beklemdheid by, en nu nog, zoo als ik reeds zeide, kan ik er koud van worden.” http://groninganus.wordpress.com/.../blanke-boeman-was.../
http://groninganus.wordpress.com/2007/12/02/burgerhart/
__________________________________________________________
Meer lezen:
“Eens bragt ik, met myne zuster, naar oudere gewoonte, op een Sint Niklaas avond een schotel by onze Grootmoeder. Wat gebeurt? Nauwelyks waren wy in den woonkelder, welke eenige trappen diep in den grond is, gezeeten, of daar wierd een geraas, als van iemand welke zeer zwaar stapt, boven in het voorhuis gehoord. – Dat geraas naderde meer en meer – Daar kwam iets klos, klos, klos met een verward gerinkel, als van yseren ketenen, en een angstig gebrom de trappen afstommelen. Nog heden ril ik er van. Eindelyk wy allen zagen verwonderd naar de deur en nu trad er iets in, dat meer de gedaante had van een monsterdier dan van een mensch. Het spook, beter weet ik het niet te noemen, had zoo veel wy zien konden eene koehuid omgeslagen, zoodat de hoornen vlak boven het gezicht kwamen, dat achter een yselyke scherbilskop of mombakkes verborgen was, en de staart kronkelde achter aan. ’t Geklos van de zwaare houten klompen, welke hetzelve om de voeten droeg, gevoegd by het gerinkel der ketenen, om het midden geslagen en op den grond sleepende, alles saam genomen gaf zulk een vreeslyk geraas en aanzien, als ik voor of na nimmer weer gezien heb. Hooren en zien verging ons allen. Het ondier ging langs den muur het vertrek rond, trad toen by de tafel in ’t licht, en vroeg met een holle stem: Zyn hier ook stoute kinderen? – Wy kleinen gaven een gil en vielen meer dood dan leevendig, mag ik wel zeggen, onze moeder en Grootmoeder op den schoot, die beiden, evenals wy, ook doodlyk ontsteld waren. Het monster vertrok gelyk het gekoomen was en dit had, om kort te gaan, ten gevolge, dat wy dien nacht geen ogenblik rust hadden. De eerstvolgenden waren niet veel beter en van toen af hebben wy, als kinderen, nimmer weer alleen durven slaapen. Veele jaren bleef ons, als wy aan dat geval dachten, een benaauwde beklemdheid by, en nu nog, zoo als ik reeds zeide, kan ik er koud van worden.” http://groninganus.wordpress.com/.../blanke-boeman-was.../
http://groninganus.wordpress.com/2007/12/02/burgerhart/
11
WISTEN JULLIE DAT (nr. 11) het Sinterklaasfeest een midwinterfeest is waarin zwart en wit een belangrijke rol speelde. Jan Schenkman behield deze tegenstelling. Zijn donkere helper was niet meer eng en griezelig zoals de eerdere donkere helpers, hij koos voor een menselijke figuur van wie de kinderen houden zoals uit de tekst van het boekje Sint Nikolaas en zijn Knecht (1850) blijkt. Het boekje werd op de scholen in Nederland en België ingezet en is daarom zo'n belangrijke invloed op het Sinterklaasfeest geworden. Ook in delen van Duitsland is deze versie van het Sinterklaasfeest bekend.
__________________________________________________________
Meer lezen:
Van het 1e boekje van Sint Nikolaas en zijn knecht (1850), van Jan Schenkman niet zo heel veel exemplaren meer zijn. Veel mensen weten niet eens hoe het eruit ziet! Hier vind je het gehele boekje in een diapresentatie. http://www.slideshare.net/.../sint-nikolaas-en-zijn-knecht
Uit dit boekje komt het lied zie ginds komt de stoomboot.
Ook zien we in dit boek de begeleider van Sint Nicolaas als Afrikaans uitziende man uitgebeeld. (Hij is geen kind!)
(onderstaand commentaar bij het boekje met dank aan FvS)
Aankomst. ..
Vrolijke kinderen, de knecht staat te lachen en juicht en wenkt ons reeds toe met een popje in zijn hand, het paardje huppelt ( staat niet stil ) en inderdaad hij staat, de wimpels die waaijen. Het nieuwe vervoermiddel de stoomboot...
Plegtige intogt,
St. Nikolaas is prachtig gekleed en hij ziet Willem een domoor. Die wordt aangewezen door een persoon. De knecht draagt een geldkist. ( welk betrouwbare persoon kan je niet beter wensen). De Nederlandse vlaggen hangen in het straat beeld. Met de vele bewonderaars langs de weg en achter de ramen.
Banketbakker,
Mooie etalage, waar een jongetje aandachtig kijkt naar al het lekkers. De verkoopster luistert aandachtig naar de Sint. De knecht die helpt met het zware werk... kijk naar zijn spierballen (kindsslaaf ...? Met zulke spierkracht)
Boekwinkel,
De tekst zegt al genoeg... o, vond ik er .... k gaf hem (sint) en zijn knecht dan een hand en een zoen ! De Knecht ... kan je hierop uitmaken dat hij een kindervriend is. Want het boekje is vele malen herdrukt.
Schoorsteen,
SINT EN zijn Knecht alle bij op een paard. De knecht als een Spaanse ruiter. En de eerste gevel staat de bovenste luik open. Want de Sint gluurt naar beneden.
Luistert aan de deur,
Tekst zegt meer dan genoeg. ..
Houdt boek,
Tekst... geweldig... . De knecht is in verhouding gelijk met de Sint. Ook hij weet precies wie lief is...!
Strooiavond,
Mooie omschrijving op de site, met wild geraas. En de knecht strooit Door de schoorsteen.
Bij een rijk kind,
Zie de knecht de Sint helpen met zijn mooie lach!
Bij een snoepert,
De knecht... oeps Sint wat doe je nou? kijk naar zijn gelaats uitdrukking, dat ga je toch niet menen?
St. Nikolaas vertrekt,
... vriendjes. Tot volgend jaar!
__________________________________________________________
Meer lezen:
Van het 1e boekje van Sint Nikolaas en zijn knecht (1850), van Jan Schenkman niet zo heel veel exemplaren meer zijn. Veel mensen weten niet eens hoe het eruit ziet! Hier vind je het gehele boekje in een diapresentatie. http://www.slideshare.net/.../sint-nikolaas-en-zijn-knecht
Uit dit boekje komt het lied zie ginds komt de stoomboot.
Ook zien we in dit boek de begeleider van Sint Nicolaas als Afrikaans uitziende man uitgebeeld. (Hij is geen kind!)
(onderstaand commentaar bij het boekje met dank aan FvS)
Aankomst. ..
Vrolijke kinderen, de knecht staat te lachen en juicht en wenkt ons reeds toe met een popje in zijn hand, het paardje huppelt ( staat niet stil ) en inderdaad hij staat, de wimpels die waaijen. Het nieuwe vervoermiddel de stoomboot...
Plegtige intogt,
St. Nikolaas is prachtig gekleed en hij ziet Willem een domoor. Die wordt aangewezen door een persoon. De knecht draagt een geldkist. ( welk betrouwbare persoon kan je niet beter wensen). De Nederlandse vlaggen hangen in het straat beeld. Met de vele bewonderaars langs de weg en achter de ramen.
Banketbakker,
Mooie etalage, waar een jongetje aandachtig kijkt naar al het lekkers. De verkoopster luistert aandachtig naar de Sint. De knecht die helpt met het zware werk... kijk naar zijn spierballen (kindsslaaf ...? Met zulke spierkracht)
Boekwinkel,
De tekst zegt al genoeg... o, vond ik er .... k gaf hem (sint) en zijn knecht dan een hand en een zoen ! De Knecht ... kan je hierop uitmaken dat hij een kindervriend is. Want het boekje is vele malen herdrukt.
Schoorsteen,
SINT EN zijn Knecht alle bij op een paard. De knecht als een Spaanse ruiter. En de eerste gevel staat de bovenste luik open. Want de Sint gluurt naar beneden.
Luistert aan de deur,
Tekst zegt meer dan genoeg. ..
Houdt boek,
Tekst... geweldig... . De knecht is in verhouding gelijk met de Sint. Ook hij weet precies wie lief is...!
Strooiavond,
Mooie omschrijving op de site, met wild geraas. En de knecht strooit Door de schoorsteen.
Bij een rijk kind,
Zie de knecht de Sint helpen met zijn mooie lach!
Bij een snoepert,
De knecht... oeps Sint wat doe je nou? kijk naar zijn gelaats uitdrukking, dat ga je toch niet menen?
St. Nikolaas vertrekt,
... vriendjes. Tot volgend jaar!
12
WISTEN JULLIE DAT (nr.12) het Zwarte Gezicht van Zwarte Piet van oorsprong een roetvermomming is. Het beroeten is onderdeel van een vruchtbaarheidsritueel en komt bij veel winterfeesten oorspronkelijk voor. Ook het Sinterklaasfeest is een midwinterfeest. Het zwart en wit staat symbool voor winter en zomer, donker en licht, goed en kwaad.
----------------------------------------------------------------------------------------------
Meer lezen:
Het zwart maken van het gezicht wordt in het oudgermaans ook wel grimen (=schminken) genoemd. Het woord grym betekent ook Masker. Volgens Louis Jansen is roet de goedkoopste vorm van maskerade. En dat zwart steekt natuurlijk mooi af bij de witte huidskleur van de oorspronkelijke bewoners.
http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/grimas
http://www.geenstijl.nl/.../blackpetegetsblackfaced534.jpg
----------------------------------------------------------------------------------------------
Meer lezen:
Het zwart maken van het gezicht wordt in het oudgermaans ook wel grimen (=schminken) genoemd. Het woord grym betekent ook Masker. Volgens Louis Jansen is roet de goedkoopste vorm van maskerade. En dat zwart steekt natuurlijk mooi af bij de witte huidskleur van de oorspronkelijke bewoners.
http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/grimas
http://www.geenstijl.nl/.../blackpetegetsblackfaced534.jpg
13
WISTEN JULLIE DAT (nr.13) de donkere helper in Luxemburg Hausecker wordt genoemd en Sinterklaas: Kleeschen.
Let op Zijn maskerade met donkergemaakt gezicht (en baard)
de ketting
de zak en
de roe
http://static.flickr.com/121/311034261_e4e7a00003.jpg
Let op Zijn maskerade met donkergemaakt gezicht (en baard)
de ketting
de zak en
de roe
http://static.flickr.com/121/311034261_e4e7a00003.jpg
14
WISTEN JULLIE DAT (nr. 14) Deze 18e eeuwse afbeelding van Sint Nicolaas enorm veel lijkt op... de huidige Zwarte Piet! en je zou ook kunnen zeggen: Zwarte Piet lijkt op deze Sinterklaas, in een 15e-16e eeuws adelijk pak....
Wim Pijbes, directeur van het Rijksmuseum heeft er ook op gewezen dat er ander beeldmateriaal, ook van donkere mensen in Nederland is, die als achtergrond gezien kan worden van Zwarte Piet. http://nos.nl/.../565847-wim-pijbes-kijk-nou-even-naar-de...
Sint Nicolaas, S. & W. Koene, Barend Koene (I), Barend Koene (III), 1757 - 1830
https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/RP-P-OB-78.300
Wim Pijbes, directeur van het Rijksmuseum heeft er ook op gewezen dat er ander beeldmateriaal, ook van donkere mensen in Nederland is, die als achtergrond gezien kan worden van Zwarte Piet. http://nos.nl/.../565847-wim-pijbes-kijk-nou-even-naar-de...
Sint Nicolaas, S. & W. Koene, Barend Koene (I), Barend Koene (III), 1757 - 1830
https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/RP-P-OB-78.300
15
Paragraph. Klik hier om te beWISTEN JULLIE DAT (nr.15) de donkere helper in Zwitserland Schmutzli wordt genoemd, wat zoveel betekent als viezerik. Ook wel logisch met al dat roet op je toet. De naam Hans Muff, die in delen van Duitsland bekend is, betekent ook viezerik! http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/mof1
Let hier ook op de maskerade van het donkere gezicht (vaak met baard)
de zak
de roe
http://www.abedeverteller.nl/van-duivelse-pieten-en.../
http://digit.wdr.de/entries/5987
http://digit.wdr.de/entries/5987
werken.
Let hier ook op de maskerade van het donkere gezicht (vaak met baard)
de zak
de roe
http://www.abedeverteller.nl/van-duivelse-pieten-en.../
http://digit.wdr.de/entries/5987
http://digit.wdr.de/entries/5987
werken.
16
WISTEN JULLIE DAT (nr. 16) het schoorsteenverhaal in heel Europa voorkomt bij de gavenbrengers van de Midwinterfeesten en betrekking heeft op het geloof dat via de schoorsteen contact met de goden- of onderwereld bestond. Een heel oud verhaal al.
Er is veel te doen over deze uitleg. Deze verklaring wordt door tegenstanders van Zwarte Piet vooral gezien als een recent bedachte uitvlucht om zijn werkelijke wezen te verdoezelen. Wie zich echter echt verdiept in de andere gavenbrengers in Europa ziet dat deze verklaring overal wordt gebruikt om het zwart te verklaren van de gavenbrengers in de midwinterperiode. Hieruit kunnen heel andere conclusies getrokken worden ten aanzien van de schoorsteenverklaring, namelijk dat hij opnieuw een bewijs is van het feit dat Zwarte Piet in wezen veel ouder is dan velen menen, dat dit verhaal over zijn voorgangers de ronde deed en ook dat Zwarte Piet in het volksgeloof gewoon met deze andere gavenbrengers verbonden is en een gemeenschappelijke oorsprong kent. Het wordt onder andere gezegd van Schmutzli (Zwitserland), over Befana (Italië) en over Pere Fouettard (Frankrijk), ook bij Knecht Ruprecht (Duitsland) wordt deze verklaring wel gehoord.
Befana http://www.multi-deutsch.de/schoene-bescherung.html
Knecht Ruprecht http://en.wikipedia.org/wiki/Companions_of_Saint_Nicholas
Pere Fouettard http://en.wikipedia.org/wiki/Père_Fouettard
Schmutzli http://www.appenzellerzeitung.ch/.../Aber-den-gibt-es...
http://nl.wikipedia.org/wiki/Befana
Er is veel te doen over deze uitleg. Deze verklaring wordt door tegenstanders van Zwarte Piet vooral gezien als een recent bedachte uitvlucht om zijn werkelijke wezen te verdoezelen. Wie zich echter echt verdiept in de andere gavenbrengers in Europa ziet dat deze verklaring overal wordt gebruikt om het zwart te verklaren van de gavenbrengers in de midwinterperiode. Hieruit kunnen heel andere conclusies getrokken worden ten aanzien van de schoorsteenverklaring, namelijk dat hij opnieuw een bewijs is van het feit dat Zwarte Piet in wezen veel ouder is dan velen menen, dat dit verhaal over zijn voorgangers de ronde deed en ook dat Zwarte Piet in het volksgeloof gewoon met deze andere gavenbrengers verbonden is en een gemeenschappelijke oorsprong kent. Het wordt onder andere gezegd van Schmutzli (Zwitserland), over Befana (Italië) en over Pere Fouettard (Frankrijk), ook bij Knecht Ruprecht (Duitsland) wordt deze verklaring wel gehoord.
Befana http://www.multi-deutsch.de/schoene-bescherung.html
Knecht Ruprecht http://en.wikipedia.org/wiki/Companions_of_Saint_Nicholas
Pere Fouettard http://en.wikipedia.org/wiki/Père_Fouettard
Schmutzli http://www.appenzellerzeitung.ch/.../Aber-den-gibt-es...
http://nl.wikipedia.org/wiki/Befana
17
WISTEN JULLIE DAT (nr.17) de namen Pieterbaas en Pieter voorkomen in een gedicht van Bernard van Meurs dat in 1894 gepubliceerd is (in het dialect van de Betuwe) en dat gaat over een jeugdherinnering van hem van meer dan 50 jaar geleden, rond 1843 als hij 8 jaar is en zo langzaam het geloof in Sinterklaas verliest.
De Pieterbaas draagt een
1. maskerade (want de jonge Bernhard moet zijn oom aan zijn benen herkennen) en de Pieterbaas beschikt over een
2. ketting en een
3. roei (roe).
___________________________________________________
Meer lezen:
Een stukje uit het gedicht:
's Aovends goeng weer 't spul beginnen.
't Joeg mien wel 'en schrik op 't lief
Dâ gerammel met de ketting;
maor toch was 'k op mien kievief:
Went ik trok 'en bietje ien twiefel
de echtheid van den Sinter Klaos,
En gen zier meer kos ik gleuven
aon zien knecht den Pieterbaos.
‘Stil!’ - riep vaoder bang tot moeder -
‘Heurde 'm?...Daor kumt Pieter aon!...’
Maor ze kniepten saom 'en eugske,
en dâ dee mien veul verstaon.
Boems! d'r valt 'en roei, en strompelt
Pieter brommend uut de kas...
Gauw zag 'k aon zien kromme beenen
dat 'et oome Graodus was..
(vertaling:)
's Avonds ging het spul weer beginnen.
Het joeg me wel de schrik op het lijf.
Dat gerammel met de ketting.
Maar toch was ik op mijn qui vive.
Want ik trok een beetje in twijfel
de echtheid van de Sinter Klaas,
En geen zier meer kon ik geloven
aan zijn knecht de Pieterbaas.
"Stil!" riep vader bang tot moeder -
Hoor je hem?....Daar komt Pieter aan!...
Maar ze knepen samen een oogje dicht
en dat deed me veel verstaan.
Boem! daar valt een roe en strompelt
Pieter brommend uit de kast.
Al snel zag ik aan zijn kromme benen
dat het ome Gradus was.
http://www.dbnl.org/.../meur003.../meur003krie01_01_0037.php
http://www.gedichten.nl/biografie/Bernard+van+Meurs
http://zwartepietgeschiedenis.weebly.com/begeleiders-van...
De Pieterbaas draagt een
1. maskerade (want de jonge Bernhard moet zijn oom aan zijn benen herkennen) en de Pieterbaas beschikt over een
2. ketting en een
3. roei (roe).
___________________________________________________
Meer lezen:
Een stukje uit het gedicht:
's Aovends goeng weer 't spul beginnen.
't Joeg mien wel 'en schrik op 't lief
Dâ gerammel met de ketting;
maor toch was 'k op mien kievief:
Went ik trok 'en bietje ien twiefel
de echtheid van den Sinter Klaos,
En gen zier meer kos ik gleuven
aon zien knecht den Pieterbaos.
‘Stil!’ - riep vaoder bang tot moeder -
‘Heurde 'm?...Daor kumt Pieter aon!...’
Maor ze kniepten saom 'en eugske,
en dâ dee mien veul verstaon.
Boems! d'r valt 'en roei, en strompelt
Pieter brommend uut de kas...
Gauw zag 'k aon zien kromme beenen
dat 'et oome Graodus was..
(vertaling:)
's Avonds ging het spul weer beginnen.
Het joeg me wel de schrik op het lijf.
Dat gerammel met de ketting.
Maar toch was ik op mijn qui vive.
Want ik trok een beetje in twijfel
de echtheid van de Sinter Klaas,
En geen zier meer kon ik geloven
aan zijn knecht de Pieterbaas.
"Stil!" riep vader bang tot moeder -
Hoor je hem?....Daar komt Pieter aan!...
Maar ze knepen samen een oogje dicht
en dat deed me veel verstaan.
Boem! daar valt een roe en strompelt
Pieter brommend uit de kast.
Al snel zag ik aan zijn kromme benen
dat het ome Gradus was.
http://www.dbnl.org/.../meur003.../meur003krie01_01_0037.php
http://www.gedichten.nl/biografie/Bernard+van+Meurs
http://zwartepietgeschiedenis.weebly.com/begeleiders-van...
18
WISTEN JULLIE DAT (nr.18) op de Waddeneilanden op en rond 5 december de Oude Sinterklazen of Klaasomes rondgaan? In Hollum en ook in Ballum op Ameland is de viering in de meest zuivere vorm overgebleven.
In andere dorpen en op de andere eilanden worden de regels minder streng gehandhaafd en is het meer een soort carnaval geworden.
________________________________________________
http://www.waddenvereniging.nl/wadweten/?item_id=6695
http://www.pylgeralmanak.nl/?pagina_id=423
http://www.vice.com/nl/read/sunneklaas-ameland
http://johanbolijn.wordpress.com/…/…/sinterklaas-op-ameland/
https://abedeverteller.wordpress.com/tag/sinterklaas/
In andere dorpen en op de andere eilanden worden de regels minder streng gehandhaafd en is het meer een soort carnaval geworden.
________________________________________________
http://www.waddenvereniging.nl/wadweten/?item_id=6695
http://www.pylgeralmanak.nl/?pagina_id=423
http://www.vice.com/nl/read/sunneklaas-ameland
http://johanbolijn.wordpress.com/…/…/sinterklaas-op-ameland/
https://abedeverteller.wordpress.com/tag/sinterklaas/
19
ParagrapWISTEN JULLIE DAT (nr.19) het Sinterklaasfeest drie vormen kent:
1. dat van de scholierenbisschop (dat in Engeland nog gevierd wordt)
2. dat van de nicolaasmaskerades (voor de oudere jeugd)
3. dat van het onzichtbare nachtelijk bezoek.
Ons feest is gebaseerd op de laatste twee. (Louis Janssen) Soms kwam er wel zo'n gemaskerde of zwarte figuur in huis net als nu Sinterklaas en Zwarte Piet op bezoek komen. Soms werd volstaan met het bonzen op de deur, rammelen van kettingen en het gooien van een handvol (peper)noten om de deur. Het feest voor de kleintjes heeft alle weerstand van de Reformatie kunnen overleven omdat de moeders de vreugde van hun kinderen om het feest zo mooi vonden dat ze ermee doorgingen, ook tegen de verdrukking in.
1. dat van de scholierenbisschop (dat in Engeland nog gevierd wordt)
2. dat van de nicolaasmaskerades (voor de oudere jeugd)
3. dat van het onzichtbare nachtelijk bezoek.
Ons feest is gebaseerd op de laatste twee. (Louis Janssen) Soms kwam er wel zo'n gemaskerde of zwarte figuur in huis net als nu Sinterklaas en Zwarte Piet op bezoek komen. Soms werd volstaan met het bonzen op de deur, rammelen van kettingen en het gooien van een handvol (peper)noten om de deur. Het feest voor de kleintjes heeft alle weerstand van de Reformatie kunnen overleven omdat de moeders de vreugde van hun kinderen om het feest zo mooi vonden dat ze ermee doorgingen, ook tegen de verdrukking in.
20
WISTEN JULLIE DAT (nr. 20) een veel uitgebreider overzicht van de geschiedenis van Zwarte Piet te vinden is op
www.zwartepietgeschiedenis.weebly.com
voor mensen die het liever in het engels lezen is er www.blackpetehistory.weebly.com
---------------------------------------------------------------------------
voor wie echt meer wil weten:
Frodsham, Paul
From Stonehenge to Santa Claus: the evolution of Christmas
2008 The history press, Gloucestershire
Janssen, Louis
Nicolaas, de duivel en de doden
1993 AMBO Baarn
Renterghem, Tonny van
Het geheim van Sinterklaas en de Kerstman
Waarin u de duistere kanten en de magische krachten ontdekt van onze oeroude heidense volksgebruiken.
1996, Kosmos-Z&K Uitgevers, Utrecht/Antwerpen
Engelse titel: When Santa was a shaman: ancient origins of Santa Claus and the Christmas tree 1995 Llewellyn publications
Scheer, Arnold-Jan
Wild Geraas, Mijn wonderlijke reizen met Sinterklaas en kerstman.
2010 Uitgeverij Aspekt, Soesterberg
en als aanvulling wil ik nog wijzen op het boekje van Marcel Bas:
http://www.roepstem.net/zwarte-piet-discriminerend-of-fasci…
www.zwartepietgeschiedenis.weebly.com
voor mensen die het liever in het engels lezen is er www.blackpetehistory.weebly.com
---------------------------------------------------------------------------
voor wie echt meer wil weten:
Frodsham, Paul
From Stonehenge to Santa Claus: the evolution of Christmas
2008 The history press, Gloucestershire
Janssen, Louis
Nicolaas, de duivel en de doden
1993 AMBO Baarn
Renterghem, Tonny van
Het geheim van Sinterklaas en de Kerstman
Waarin u de duistere kanten en de magische krachten ontdekt van onze oeroude heidense volksgebruiken.
1996, Kosmos-Z&K Uitgevers, Utrecht/Antwerpen
Engelse titel: When Santa was a shaman: ancient origins of Santa Claus and the Christmas tree 1995 Llewellyn publications
Scheer, Arnold-Jan
Wild Geraas, Mijn wonderlijke reizen met Sinterklaas en kerstman.
2010 Uitgeverij Aspekt, Soesterberg
en als aanvulling wil ik nog wijzen op het boekje van Marcel Bas:
http://www.roepstem.net/zwarte-piet-discriminerend-of-fasci…
Extra
WISTEN JULLIE DAT (EXTRA) we nog een gedicht hebben gevonden dat een Piet beschrijft voor 1850:
http://www.dbnl.org/.../meur003.../meur003krie01_01_0037.php
Het is in 1894 gepubliceerd en bevat een herinnering van Bernhard van Meurs uit zijn kindertijd en hij geeft ook aan dat het meer dan vijftig jaar geleden gebeurd is, dat betekent in of voor 1843. Dit is zeven jaar voordat Schenkman waarschijnlijk zijn boekje Sint Nikolaas en zijn knecht publiceerde. Dit komt overeen met het feit dat Bernhard in 1843 acht jaar oud was en het is rond die leeftijd dat de meeste kinderen hun geloof in Sint Nicolaas en Zwarte Piet verliezen.
Vanwege de titel "Chriestne Zielen!" zal het niet snel als Sinterklaasgedicht herkend worden, maar het is het zeker! Ook is het gedicht niet zo makkelijk toegankelijk omdat het geschreven is in het dialect van de Betuwe, een gebied in de provincie Gelderland. Heel interessant is dit gedeelte:
's Aovends goeng weer 't spul beginnen.
't Joeg mien wel 'en schrik op 't lief
Dâ gerammel met de ketting;
maor toch was 'k op mien kievief:
Went ik trok 'en bietje ien twiefel
de echtheid van den Sinter Klaos,
En gen zier meer kos ik gleuven
aon zien knecht den Pieterbaos.
‘Stil!’ - riep vaoder bang tot moeder -
‘Heurde 'm?...Daor kumt Pieter aon!...’
Maor ze kniepten saom 'en eugske,
en dâ dee mien veul verstaon.
Boems! d'r valt 'en roei, en strompelt
Pieter brommend uut de kas...
Gauw zag 'k aon zien kromme beenen
dat 'et oome Graodus was.
Vertaling:
's Avonds ging het spul weer beginnen.
Het joeg me wel de schrik om het lijf.
Dat gerammel met de ketting.
Maar toch was ik op mijn qui vive.
Want ik trok een beetje in twijfel
de echtheid van de Sinter Klaas,
En geen zier meer kon ik geloven
aan zijn knecht de Pieterbaas.
"Stil!" riep vader bang tot moeder -
Hoor je hem?....Daar komt Pieter aan!...
Meer ze knepen samen een oogje dicht
en dat deed me veel verstaan.
Boem! daar valt een roe en strompelt
Pieter brommend uit de kast.
Al snel zag ik aan zijn kromme benen
dat het ome Gradus was.
MASKERADE, KETTING EN ROE
Vanuit de christelijke en heidense historie gezien, bevat dit gedicht in dialect drie van de vier kenmerken van de begeleider van Sint Nicolaas namelijk de ketting, de roe en het feit dat er sprake is van een maskerade hetgeen duidelijk wordt omdat de jonge Bernhard zijn oom alleen maar aan zijn benen herkent. Het is ook interessant om te zien dat de twee figuren hier niet vermengd zijn en dat ketting en roe in handen zijn van Piet. Ook is de maskerade (van het ook bij de Sinterklazen genoemde zwarte gezicht misschien wel) bij deze Piet aanwezig of is er sprake van een regionale variant.
Uit de beschrijving van Bernhard van Meurs toen zijn oom Pieter verbeeldde kun je de conclusie trekken dat de Pieterbaas die hij uit de kast zag komen er niet zo eng uitzag als die in de andere bijdragen beschreven worden. Het is mogelijk dat een verandering naar een vriendelijker figuur al eerder heeft plaatsgevonden en ook te maken had met de keuze van de ouders hierin.
In de rest van het gedicht worden de schoorsteen en Spanje ook genoemd.
http://www.dbnl.org/.../meur003.../meur003krie01_01_0037.php
Het is in 1894 gepubliceerd en bevat een herinnering van Bernhard van Meurs uit zijn kindertijd en hij geeft ook aan dat het meer dan vijftig jaar geleden gebeurd is, dat betekent in of voor 1843. Dit is zeven jaar voordat Schenkman waarschijnlijk zijn boekje Sint Nikolaas en zijn knecht publiceerde. Dit komt overeen met het feit dat Bernhard in 1843 acht jaar oud was en het is rond die leeftijd dat de meeste kinderen hun geloof in Sint Nicolaas en Zwarte Piet verliezen.
Vanwege de titel "Chriestne Zielen!" zal het niet snel als Sinterklaasgedicht herkend worden, maar het is het zeker! Ook is het gedicht niet zo makkelijk toegankelijk omdat het geschreven is in het dialect van de Betuwe, een gebied in de provincie Gelderland. Heel interessant is dit gedeelte:
's Aovends goeng weer 't spul beginnen.
't Joeg mien wel 'en schrik op 't lief
Dâ gerammel met de ketting;
maor toch was 'k op mien kievief:
Went ik trok 'en bietje ien twiefel
de echtheid van den Sinter Klaos,
En gen zier meer kos ik gleuven
aon zien knecht den Pieterbaos.
‘Stil!’ - riep vaoder bang tot moeder -
‘Heurde 'm?...Daor kumt Pieter aon!...’
Maor ze kniepten saom 'en eugske,
en dâ dee mien veul verstaon.
Boems! d'r valt 'en roei, en strompelt
Pieter brommend uut de kas...
Gauw zag 'k aon zien kromme beenen
dat 'et oome Graodus was.
Vertaling:
's Avonds ging het spul weer beginnen.
Het joeg me wel de schrik om het lijf.
Dat gerammel met de ketting.
Maar toch was ik op mijn qui vive.
Want ik trok een beetje in twijfel
de echtheid van de Sinter Klaas,
En geen zier meer kon ik geloven
aan zijn knecht de Pieterbaas.
"Stil!" riep vader bang tot moeder -
Hoor je hem?....Daar komt Pieter aan!...
Meer ze knepen samen een oogje dicht
en dat deed me veel verstaan.
Boem! daar valt een roe en strompelt
Pieter brommend uit de kast.
Al snel zag ik aan zijn kromme benen
dat het ome Gradus was.
MASKERADE, KETTING EN ROE
Vanuit de christelijke en heidense historie gezien, bevat dit gedicht in dialect drie van de vier kenmerken van de begeleider van Sint Nicolaas namelijk de ketting, de roe en het feit dat er sprake is van een maskerade hetgeen duidelijk wordt omdat de jonge Bernhard zijn oom alleen maar aan zijn benen herkent. Het is ook interessant om te zien dat de twee figuren hier niet vermengd zijn en dat ketting en roe in handen zijn van Piet. Ook is de maskerade (van het ook bij de Sinterklazen genoemde zwarte gezicht misschien wel) bij deze Piet aanwezig of is er sprake van een regionale variant.
Uit de beschrijving van Bernhard van Meurs toen zijn oom Pieter verbeeldde kun je de conclusie trekken dat de Pieterbaas die hij uit de kast zag komen er niet zo eng uitzag als die in de andere bijdragen beschreven worden. Het is mogelijk dat een verandering naar een vriendelijker figuur al eerder heeft plaatsgevonden en ook te maken had met de keuze van de ouders hierin.
In de rest van het gedicht worden de schoorsteen en Spanje ook genoemd.